Havan: Kêrbenn Sevenadurel Kuba ha Liammoù Gant Breizh
- Digeradur da Havan, Ur Gêr Leun a Istor ha Sevenadur
- Istor Pinvidik Havan: Eus an Orin d’an Amzer Vremañ
- Sevenadur Bev Havan: Sonerezh, Arzoù ha Buhez Pemdeziek
- Keginerezh ha Diedoù Kuba: Blaz an Enezenn e Havan
- Havan ha Breizh: Liammoù Didro ha Sevenadurel
- Beajoù da Havan: Ergerzhout ar Gêr Gozh ha Tro-war-dro
- Kemenn hag Emsaverien Arzoù: Havan hag ar Bed
- Dibenn: Perak Havan Zo Ken Dedenus
Havan, kêrbenn ar vrasañ enezenn er Mor Karib, Kuba, a zo un anv hag a laka ac’hanon da huñvreal. Ur gêr leun a istor, a livioù hag a sonerezh eo. Pa soñjan e Havan, e taol-lagadan dirak ma daoulagad skeudennoù eus kirri kozh, savadurioù barok, ha tud o tañsal er straedoù. Evit ma skiant-prenet, Havan n’eo ket ur gêrbenn evel ar re all; ur greizenn vev eo, ma vesk an amzer dremenet hag an amzer vremañ en un doare souezhus. Er pennad-mañ e tisplegin perak eo Havan, anavezet ivez evel kêrbenn Kuba, ken dibar, gant ur sell war hec’h istor pinvidik, he sevenadur fonnus, hag ar liammoù a c’hellfe bezañ etrezi ha Breizh, hor bro ni.
Istor Pinvidik Havan: Eus an Orin d’an Amzer Vremañ
Diazezet e voe Havan gant ar Spagnoled e 1519. Dre he lec’hiadur strategel e teuas da vezañ un porzh a-bouez evit kenwerzh an Impalaeriezh spagnol er Bed Nevez. Aes e oa d’ar bigi da gavout ur havan surentez eno, diouzh an arnevioù hag al laeron-vor. Gant an amzer eo kresket ar gêr, ha deuet eo he savadurioù da skeudenniñ pinvidigezh ar maread trevadennel, dreist-holl er pezh a anver hiziv La Habana Vieja (an Havan Kozh). Ar c’hreiz istorel-se, gant e blasajoù bras, ilizoù kozh, ha straedoù strizh, a zo bet lakaet war roll Glad ar Bed gant UNESCO e 1984.
Kalz a fedoù istorel a zo c’hoarvezet en Havan. E-pad ar XVIvet kantved e oa bet taget ar gêr meur a wech gant laeron-vor, evel Francis Drake. Kement-se a lakaas ar Spagnoled da greñvaat an difennoù, gant savadurioù evel ar Morro (Castillo de los Tres Reyes Magos del Morro) hag al Castillo de la Real Fuerza, unan eus ar c’hastilli koshañ en Amerika.
En XIXvet kantved e teuas Havan da vezañ modernoc’h, gant degasadur ar c’hentañ sinematografoù en Amerika, just c’hwec’h miz goude Pariz. E deroù an XXvet kantved, goude brezel gant Spagn, e tremenas Kuba dindan levezon ar Stadoù-Unanet. Savet e voe savadurioù nevez evel an El Capitolio, hag a oa sez ar gouarnamant kuban betek Dispac’h Kuba e 1959. Eus ar mare-se ez eus chomet ur bern kirri amerikan kozh, deuet da vezañ unan eus arouezioù ar gêr.
Goude an Dispac’h, renet gant Fidel Castro, e cheñchas Havan kalz. Kalz a dud a guitaas ar vro, hag ar savadurioù kozh a gouzañvas diouer a ratreadur. Koulskoude, eo deuet La Habana Vieja da vezañ ur poent kreiz evit an touristerezh, ha graet ez eus a bep seurt evit he c’hempenn ha miret he ferzh istorel.
This image is a fictional image generated by GlobalTrendHub.
Sevenadur Bev Havan: Sonerezh, Arzoù ha Buhez Pemdeziek
Ma c’hallfer deskrivañ sevenadur Havan gant ur ger, e vefe “buhezek”. Ar sonerezh a zo e pep lec’h: er straedoù, er salioù dañs, er pretioù. Ar son cubano eo diazez kalz a stilhoù all, evel ar salsa (anvet ivez Casino e Kuba). Dañsal a zo un dra naturel ha pouezus-kenañ e buhez kevredigezhel ar Gubaned.
An arzoù ivez o deus ur plas bras en Havan. Skolioù arzoù, mirdioù ha diskouezvaoù a gaver e pep korn. Tud evel Wifredo Lam (1902-1982), un arzour kuban meur a veskas an arz modern europat (dreist-holl dre e vignoniezh gant Picasso hag André Breton) gant gwrizioù afrikan ha kuban, o deus merket don al livouriezh.
Adalek 1984 e vez aozet divyezhek an Havan, ur gwelva etrebroadel pouezus evit an arzoù eus Amerika Latin, Afrika hag Azia. Krouerien nevez a ya war wel ingal, ha diskouez a reont gwelioù liesseurt war an Dispac’h, an enezeladur, ar ouennelouriezh, hag ar mankoù. Evit unan eveldon hag a zo dedennet gant an arzoù, Havan a zo un tanva divoas.
Buhez pemdeziek an Havaniz a zo merkek gant ur spered a zouristed hag a genskoazell. Daoust d’an diaesterioù ekonomikel, an dud a zo tost an eil ouzh egile hag a rann ar pezh o deus. Kemer perzh en ur fest-familh, selaou sonerezh war ur blasenn, pe c’hoazh divizout gant tud ar vro a ro ur skeudenn wirion eus ar gêr. Eñvor ar gumuniezh a zo kreñv, ha pouezus eo ar re gozh.
Keginerezh ha Diedoù Kuba: Blaz an Enezenn e Havan
N’haller ket komz eus Havan hep menegiñ ar voued hag ar diedoù. Keginerezh Kuba, levezonet gant Spagn, Afrika ha Mor Karib, a zo blazus ha pinvidik. Meuzioù klasel evel ar ropa vieja (kig bevin dispennet), ar moros y cristianos (riz du ha fav gwenn), pe an lechón asado (moc’h grilhet) a gaver e kalz a bPretioù e Havan, eus ar re cheuc’h betek ar re vihan anvet paladares.
Ar frouezh trovanel a zo e pep lec’h, hag implijet int evit ober chugoù fresk pe diedoù all. Evit ar re a blij dezho ar rum, Kuba a zo ur baradoz. Ar Mojito hag ar Cuba Libre (rum, soda, ha sitron) a zo anavezet er bed a-bezh, hag evañ unan e-sell ouzh ar Malecón (ar chaoser brudet a-hed an aod) a zo un esperañs da vevañ.
War ma beajoù em eus desket e vez kavet an esperañs gwirion eus ul lec’h dre flavezh ar voued ha dre gaozeal gant an dud ar vro. Keginerezh Havan a gont istor ar vro, meskaj ar sevenadurioù, ha spered ar bobl. Sevenadur Havan a dremen ivez dre ar pladennoù hag ar gwerennoù.
Havan ha Breizh: Liammoù Didro ha Sevenadurel
Da gentañ, liammoù eeun etre Breizh ha Havan ne zeuont ket d’ar spered d’an holl. Koulskoude, pa seller a-dost, e kaver roudoù. Eus un tu ez eus bet divroidi eus Spagn (eus Galiza hag Asturiez, a zo broioù keltiek ivez, gant ur sevenadur biniawoù damheñvel) a oa deuet da Guba en XIXvet ha XXvet kantved. An Havan Kozh he deus degemeret Kantalanted, Euskariz, Galisianed, Skosiz hag Iwerzhoniz gwechall.
Liammoù sevenadurel a zo ivez. Menegoù a gaver eus darempredoù gant arzourien evel André Breton, anezhañ ideologour ar sevenadurezh dreistrealour, hag a oa mignon gant Wifredo Lam. Kemer a reas perzh Breton en emsavioù a oa mennet da ziskar ar gevredigezh kapitalour ha da zifenn tonkad ar pobloù-suj, evel re Aljeria pe Kuba d’ar c’houlz-se. An darempred-se etre an arzour kuban hag ar skrivagner breizhat a ziskouez penaos e c’hell ar sevenadur mont en tu-hont d’ar vevennoù douaroniel. Un oberour breizhat all, Eflamm Caouissin, en deus kenlabouret er romant “Havana Café”.
E bed ar sonerezh ivez ez eus bet liammoù. E Pempoull, da skouer, e-pad Gouel Kan ar Vartoloded, ez eus bet degemeret strolladoù eus Amerika e 2009, en o zouez re eus Kuba. Bagadoù breizhat o deus graet eskemmoù gant sonerezhioù all, evel Bagad Saozon Sevigneg gant “Cuba y Breizh”. Kemer a ra an darempred sevenadurel-mañ doareoù liesseurt, eus an eskemmoù ofisiel betek an taolioù-arnod gant an arzourien hiniennel.
Er bloavezhioù diwezhañ eo bet meneget zoken ar galv da zegemer medisinourien kuban e Breizh da skoazellañ an ospitalioù. Kement-mañ a ziskouez penaos e c’hell bezañ darempredoù etre div vro, daoust ma ne vez ket kalz a vouezh graet warne. Ar gelaouenn “Barr-Heol war Feiz ha Breizh” he deus bet embannet danevelloù war veajoù graet da Guba er bloavezhioù 70. Gerard Ponthieu, ur c’hazetenner breizhat, en deus graet un reportaj e Kuba e 2008. An traoù-se holl a ziskouez ur sevenadur Havan a vez dedennet gant ar Vretoned.
Beajoù da Havan: Ergerzhout ar Gêr Gozh ha Tro-war-dro
Evit ar re o dije c’hoant da veajiñ da Havan, un nebeud aliñs a c’hell bezañ talvoudus. Bez’ ez eus meur a zoare da weladenniñ kêrbenn Kuba. Ur vali e karr kozh eus ar bloavezhioù 50 a zo un esperañs divoas da ergerzhout ar gêr, dreist-holl ar Malecón hag ar straedoù brudet.
Ar weladenn eus an Havan Kozh (La Habana Vieja) a zo ur ret. Gallout a reer kerzhet dre ar straedoù, sellout ouzh ar savadurioù, ar plasajoù, hag ar mirdioù. Ar Plaza Vieja, ar Plaza de la Catedral, hag al lec’h ma oa iliz ar Sant-Spered (anezhañ an iliz koshañ chomet en he sav) a zo lec’hioù da welout.
E-maez Havan, bez’ ez eus lec’hioù all a zo dedennus, evel Viñales gant he zirevezioù, pe La Terrazas, ur gumuniezh ekologel. Gallout a reer ivez mont da welout labour-douar ar butun pe deskiñ dañsal salsa. Bez’ ez eus abadennoù evit an douristed, evel lazhadeg ar c’hanol da 9 eur bep noz er Fortalesa de San Carlos de la Cabaña.
This image is a fictional image generated by GlobalTrendHub.
Kemenn hag Emsaverien Arzoù: Havan hag ar Bed
Havan zo bet atav ur greizenn a gemenn ha a eskemm evit an arzourien hag ar brederourien. A-raok an Dispac’h zoken e oa un tolead a-bouez evit an arzoù modern gant arzourien evel Amelia Pelaez, Fidelio Ponce de León, ha Carlos Enriquez. Goude an Dispac’h, e voe krouet skolioù arzoù evel an Higher Institute of Art.
Arzourien nevez zo deuet war wel er bloavezhioù 80 ha 90, hag o oberennoù a daolenn gwelioù liesseurt war ar gevredigezh kuban, gant metaforennoù a-wechoù evit diskouez an enezeladur pe ar mankoù. An Divyezhek Havan, aozet gant ar greizenn Wifredo Lam, a zo deuet da vezañ un darvoud meur evit an arzoù etrebroadel.
Ar c’hevreadoù hag an aozadurioù sevenadurel o deus ur roll pouezus e dienez ar sevenadur Havan. Kendalc’het e vez da zifenn hag a vrudañ an arzoù hag ar sonerezh kuban er bed a-bezh.
Evel ma lavaras Wifredo Lam, “Ma zaol-labour a zo un taol-kadarn.” Ur frazenn hag a glot mat gant spered ar grouidigezh en Havan.
Dibenn: Perak Havan Zo Ken Dedenus
Evel-just, n’eus ket bet gallet ober tro holl dodennoù Havan er pennad-mañ. Ur gêr digor eo, prest da zegemer ar re a fell dezho dizoleiñ he foblañs, hec’h istor, hag he sevenadur. Ar fedoù ha displegadennoù a zo amañ a ziskouez pegement a draoù zo da welet ha da zeskiñ e Havan. Eus hec’h Istor gant ar savadurioù kozh, betek he sevenadur vev leun a sonerezh, arzoù ha dañs, Havan, anvet kêrbenn Kuba, a chom unan eus ar c’hêrioù dedennusañ er bed. Evit unan bennak a blij dezhañ ar beajoù hag ar sevenadur, Havan a zo un toull-dor war ur bed disheñvel, leun a startijenn hag a emsav. Ha marteze e vo liammoù gant Breizh, anavezet ivez evel ur vro geltiek, da vezañ kreñvaet c’hoazh er bloavezhioù da zont.